ผู้ออกตราสารหนี้ (Bond Issuers) สามารถออกตราสารหนี้ได้ในหลายรูปแบบเพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการเงินทุนและความสามารถในการชำระหนี้ในอนาคตของตนในขณะเดียวกันรูปแบบของตราสารนั้นก็ตอบสนองต่อความต้องการที่แตกต่างกันของนักลงทุนแต่ละประเภทเช่นคนวัยเกษียณอายุที่ไม่ต้องการความเสี่ยงอาจต้องการลงทุนในตราสารหนี้ภาครัฐที่มีอายุไม่ยาวเพื่อความมั่นคงสูงแม้ว่าจะให้ผลตอบแทนค่อนข้างต่ำในขณะที่คนวัยเริ่มต้นทำงานยอมรับความเสี่ยงได้มากกว่า จึงสามารถลงทุนในตราสารหนี้ภาคเอกชนที่ให้ผลตอบแทนสูงแต่อาจมีสภาพคล่องต่ำเป็นต้น ประเภทของตราสารหนี้สามารถแบ่งได้หลากหลายรูปแบบโดยอาจแบ่งตามประเภทของผู้ออกตราสาร แบ่งตามสิทธิการเรียกร้องแบ่งตามสินทรัพย์ที่นำมาค้ำประกันและแบ่งตามประเภทอื่นๆ โดยมีรายละเอียดดังนี้

ตลาดตราสารหนี้เป็นการซื้อขายในระบบเปิด หรือ Over the Counter (OTC) ซึ่งนักลงทุนอาจจะทำการซื้อ/ขายระหว่างกันเอง หรือการซื้อ/ขายผ่านผู้ค้าตราสารหนี้ (Dealer) ก็ได้
(ข้อมูลผู้ค้าตราสารหนี้: http://www.thaibma.or.th/EN/Trader/DealerMembers.aspx )

ผู้ลงทุนบุคคลธรรมดาเมื่อได้รับผลตอบแทนจากการลงทุนตราสารหนี้ต้องเสียภาษีไม่ว่าจะลงทุนเองโดยตรงในตลาดแรก ซื้อต่อจากผู้ลงทุนอื่นในตลาดรอง หรือลงทุนผ่านกองทุนรวมตราสารหนี้ ดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ https://www.thaibma.or.th/EN/Rule/img/tax03.png

เงินได้จากการลงทุนในตราสารหนี้ แบ่งได้เป็น 3 ประเภทหลักได้แก่ เงินได้จากกำไรในการขาย (Capital gain) เงินได้จากดอกเบี้ย (Interest income) และเงินได้จากส่วนลด (Discount) หรือผลต่างระหว่างราคาไถ่ถอนกับราคาซื้อ ต้องเสียภาษีหรือไม่ขึ้นกับว่าเงินได้ที่เกิดขึ้นเป็นเงินได้ประเภทใด และผู้ลงทุนหรือผู้มีเงินได้นั้นเป็นผู้ลงทุนประเภทใด อย่างไรก็ตามสำหรับผู้ลงทุนในตราสารหนี้ผ่านกองทุนรวมตราสารหนี้จะได้รับยกเว้นภาษีเงินได้ที่เกิดขึ้นจากเงินปันผลและกำไรจากการขาย สำหรับหลักเกณฑ์การเสียภาษีของผู้ลงทุนที่ลงทุนโดยตรงในตราสารหนี้ สามารถสรุปแยกตามชนิดของเงินได้และประเภทของผู้ลงทุนได้ดังตารางข้างล่างนี้ 

จุดเริ่มต้นของตลาดตราสารหนี้ของไทยเกิดขึ้นเมื่อปี 2476 โดยกระทรวงการคลังเป็นผู้ออกพันธบัตรรัฐบาลเพื่อระดมเงินทุนจากภายในประเทศเป็นครั้งแรก การระดมทุนของภาครัฐโดยการออกพันธบัตรรัฐบาลยิ่งมีปริมาณเพิ่มมากขึ้น เมื่อประเทศไทยเริ่มใช้แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติตั้งแต่ปี 2504 เป็นต้นมา โดยได้มีการกำหนดแนวนโยบายที่มุ่งเน้นด้านการพัฒนาภาคอุตสาหกรรมและปรับปรุงด้านโครงสร้างพื้นฐานเป็นหลัก รัฐบาลในช่วงนั้นจึงมีรายจ่ายสูงกว่าการจัดเก็บภาษีเป็นจำนวนมหาศาล ซึ่งส่งผลให้งบประมาณของรัฐบาลขาดดุลอย่างต่อเนื่อง และมีความจำเป็นต้องระดมทุนด้วยการออกพันธบัตรรัฐบาลแทบทุกปี มูลค่าพันธบัตรรัฐบาลที่ออกในช่วงปี 2523 - 2526 มีอัตราการขยายตัวที่สูงถึงร้อยละ 17 ต่อปี

อย่างไรก็ดี ในช่วงปี 2533-2540 รัฐบาลดำเนินนโยบายงบประมาณเกินดุลมาโดยตลอด จึงไม่มีการออกพันธบัตรรัฐบาลสู่ตลาด ทำให้ปริมาณพันธบัตรเริ่มลดน้อยลงตามลำดับ ในปี 2541 สืบเนื่องจากวิกฤตการณ์ทางการเงินที่เกิดขึ้นกระทรวงการคลังได้ออกพระราชกำหนดให้อำนาจกระทรวงการคลังสามารถออกพันธบัตรเพื่อช่วยเหลือกองทุนฟื้นฟูฯมูลค่า 500,000 ล้านบาท ส่งผลให้มีพันธบัตรรัฐบาลไหลออกสู่ตลาดรองเป็นครั้งแรกในรอบทศวรรษ นับเป็นก้าวสำคัญของการเปลี่ยนแปลงของตลาดตราสารหนี้ไทย

เพื่อเป็นการรองรับการเติบโตอย่างรวดเร็วของตลาดตราสารหนี้ไทย และเพื่อให้สอดคล้องกับบทบาทหน้าที่ในการดำเนินงาน ชมรมผู้ค้าตราสารหนี้จึงได้ปรับเปลี่ยนสถานะเป็น “ศูนย์ซื้อขายตราสารหนี้ไทย (The Thai Bond Dealing Centre: ThaiBDC)” ในวันที่ 22 เมษายน 2541 และปรับเปลี่ยนสถานะอีกครั้งจากศูนย์ซื้อขายตราสารหนี้ไทยเป็น “สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย (The Thai Bond Market Associations: ThaiBMA)” ในวันที่ 8 กันยายน 2548 ซึ่งการปรับเปลี่ยนสถานะในครั้งนี้ ก็เพื่อให้สอดคล้องและรองรับกับแผนงานการพัฒนาตลาดพันธบัตรเอเชีย (Asian Bond) โดยที่ ThaiBMA ได้ทำการโอนขาย “ระบบการซื้อขายตราสารหนี้อิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Trading Platform: ETP)” ให้กับตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย และหันมามุ่งเน้นบทบาทของการทำหน้าที่เป็นองค์กรกำกับดูแลตนเอง (Self Regulatory Organization: SRO) การเป็นศูนย์ข้อมูลทางด้านตราสารหนี้ รวมไปถึงการทำหน้าที่เป็นหน่วยงานกำหนดราคามาตรฐาน (Pricing Agency) ของตราสารหนี้ในตลาดอีกด้วย

สำหรับการขยายตัวของตลาดตราสารหนี้ไทยในช่วงหลังวิกฤตเศรษฐกิจจนถึงปี พ.ศ. 2550 จะเห็นว่า ณ สิ้นปี พ.ศ. 2540 มูลค่าคงค้างของตราสารหนี้ในตลาด (Outstanding Value) มีจำนวนเพียง 547 พันล้านบาท โดยแยกเป็นตราสารหนี้ภาครัฐ อันได้แก่พันธบัตรธนาคารแห่งประเทศไทย พันธบัตรกองทุนเพื่อการฟื้นฟูและพัฒนาระบบสถาบันการเงิน (Financial Institutions Development Fund: FIDF) 359 พันล้านบาท และตราสารหนี้ภาคเอกชน 188 พันล้านบาท เทียบกับ เดือนธันวาคม พ.ศ. 2550 ที่มีมูลค่าคงค้างของตราสารหนี้ในตลาดถึง 4,633 พันล้านบาท หรือเพิ่มขึ้นถึง 8.5 เท่าตัวในช่วง 10 ปี โดยในจำนวนนี้แยกเป็นตราสารหนี้ภาครัฐ ซึ่งรวมทั้งพันธบัตรและตั๋วเงินคลังของรัฐบาล และพันธบัตรรัฐวิสาหกิจ จำนวน 3,731 พันล้านบาท และตราสารหนี้ภาคเอกชน 875 พันล้านบาท ข้อมูลดังกล่าวแสดงให้เห็นชัดเจนว่า ตลาดตราสารหนี้ของไทยที่ได้ขยายตัวอย่างมากหลังวิกฤตทางเศรษฐกิจหรือ “ต้มยำกุ้งไครซิส” เกิดจากการขยายตัวของตราสารหนี้ภาครัฐ ทั้งจากการขาดดุลงบประมาณและการกู้ยืมเงินจำนวนมากของ FIDF ตลอดจนการเติบโตของตราสารหนี้ภาคเอกชนอีกด้วย

การทำธุรกรรมซื้อคืนหรือที่เรียกกันว่า Repo คือ การตกลงกันระหว่างผู้ขายหลักทรัพย์และผู้ซื้อหลักทรัพย์ โดย “ผู้ขายหลักทรัพย์” ตกลงที่จะขายหลักทรัพย์ให้กับ “ผู้ซื้อหลักทรัพย์” โดยมีสัญญาว่าจะซื้อหลักทรัพย์ดังกล่าวคืนกลับไปในอนาคตตามวันเวลาและราคาที่ตกลงกันไว้ล่วงหน้า ด้วยเหตุนี้ธุรกรรมซื้อคืนจึงเปรียบเสมือนเป็นธุรกรรมการกู้เงินระยะสั้น โดยมีหลักทรัพย์ค้ำประกัน (Secured Load) โดยผู้ขายหลักทรัพย์มีสถานะเป็น “ผู้กู้” และผู้ซื้อหลักทรัพย์มีสถานะเป็น “ผู้ให้กู้” สำหรับหลักทรัพย์ที่ตกลงในการทำธุรกรรมเปรียบเสมือนเป็นหลักทรัพย์ค้ำประกัน (Collateral) ในขณะที่ราคาซื้อหลักทรัพย์กลับคืนจะเป็นราคาที่ผู้ขายหลักทรัพย์ขายให้กับผู้ซื้อในตอนแรกบวกกับดอกเบี้ยกู้ยืม (Repo Rate)

ตลาดซื้อคืน (Repo Market) นับว่าเป็นตลาดที่มีความสำคัญต่อการพัฒนาตลาดตราสารหนี้ของประเทศให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น วัตถุประสงค์หลักของธุรกรรมซื้อคืนก็คือเพื่อใช้สำหรับการบริหารเงินระยะสั้น รวมถึงเพื่อเป็นเครื่องมือในการส่งเสริมสภาพคล่องในตลาดการค้าตราสารหนี้ และช่วยส่งผลให้พัฒนาการของระบบการเงินของประเทศเกิดความสมดุลและสามารถพัฒนาไปอย่างสอดคล้องกับการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศ นอกจากนี้ยังมีประโยชน์เพิ่มเติมดังนี้

• เป็นเครื่องมือสำคัญอย่างหนึ่งในการดำเนินนโยบายทางการเงินผ่านทางตลาดการเงิน (Open Market Operation) ซึ่งเป็นช่องทางสำคัญที่ภาครัฐใช้สำหรับดูแลสภาพคล่องและอัตราดอกเบี้ยระยะสั้นในตลาดเงินให้อยู่ในสภาวะสมดุลและมีเสถียรภาพ

• ช่วยเอื้ออำนวยในการบริหารสภาพคล่องของภาคเอกชนให้เป็นไปอย่างคล่องตัวและมีศักยภาพมากยิ่งขึ้น การทำธุรกรรมซื้อคืนสามารถใช้เป็นเครื่องมือในการบริหารสภาพคล่องระยะสั้น (Short-term Financing) ซึ่งมีต้นทุนทางการเงินต่ำสำหรับผู้กู้ภาคเอกชนที่ต้องการเงินสดหมุนเวียนระยะสั้นเนื่องจากอัตราดอกเบี้ยของธุรกรรมซื้อคืนจะต่ำกว่าอัตราดอกเบี้ยในตลาดเงินทั่วไป ซึ่งเป็นผลมาจากการที่ตัวธุรกรรมเองนั้นเป็นการกู้ยืมเงินโดยมีหลักทรัพย์ค้ำประกัน

ดัชนีตราสารหนี้ (Bond Index) คือเครื่องมือทางการเงินที่ผู้ลงทุนใช้ติดตามความเคลื่อนไหวของตลาดตราสารหนี้โดยรวมหรือกลุ่มของตราสารหนี้ที่ได้จัดกลุ่มไว้ โดยดัชนีตราสารหนี้มีหลายประเภทขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์หรือผลตอบแทนที่ต้องการจะวัดจากการลงทุนในกลุ่มตราสารหนี้นั้นๆซึ่งประโยชน์ของดัชนีตราสารหนี้สามารถสรุปได้ดังนี้

1. เป็นเครื่องมือติดตามภาวะความเคลื่อนไหวของตลาดตราสารหนี้โดยดัชนีจะเป็นตัวชี้การเคลื่อนไหวของราคาและดอกเบี้ยที่นักลงทุนจะได้รับและภาวการณ์เปลี่ยนแปลงของอัตราดอกเบี้ย

2. เป็นเครื่องมือที่ใช้เปรียบเทียบผลประกอบการจากการลงทุนโดยเปรียบเทียบผลตอบแทนที่คำนวณจากค่าดัชนีกับผลตอบแทนที่ได้รับจากการลงทุนในพอร์ตของตนเอง ในกรณีนี้อาจพิจารณาองค์ประกอบอื่นควบคู่ไปด้วย เช่น อายุเฉลี่ยของตราสาร ประเภทของตราสาร และ Duration ของพอร์ต

3. เป็นเครื่องมือใช้เปรียบเทียบความเคลื่อนไหวระหว่างตลาดของตราสารประเภทต่างๆเช่น ตลาดหุ้นตลาดตราสารหนี้ตลาดเงินทั้งในด้านผลตอบแทน ความเสี่ยง ความผันผวนของตลาดเป็นต้น

4. เป็นเครื่องมือสําคัญที่จะรองรับธุรกรรมใหม่ๆที่ใช้ในการบริหารความเสี่ยง เช่นธุรกรรมอนุพันธ์ อันได้แก่ Bond Index Option เป็นต้น

ใช้หลักการโดยศึกษาจากการสร้างดัชนีของ European of Financial Analysts Societies หรือ EFFAS ซึ่งเป็นหลักสากล ในการพัฒนา Bond Index สมาคมฯจะเริ่มจากการพัฒนาดัชนีตราสารหนี้ของพันธบัตรรัฐบาล (ThaiBMA Government Bond Index) เป็นอันดับแรก เนื่องจากเป็นตราสารหนี้ที่มีข้อมูลมากเพียงพอที่สามารถนำมาใช้ในการดำเนินงาน

1. ใช้พันธบัตรรัฐบาลทุกตัวที่เป็นตราสารหนี้ขึ้นทะเบียนในศูนย์ซื้อขายตราสารหนี้ไทย โดยไม่รวมถึงพันธบัตรรัฐวิสาหกิจ พันธบัตรธนาคารแห่งประเทศไทย พันธบัตรกองทุนฟื้นฟูฯ ฯลฯ เพื่อให้ดัชนีที่ได้สะท้อนภาวะของตลาดพันธบัตรรัฐบาลซึ่งถือเป็นตราสารหนี้ที่ปลอดความเสี่ยงจากการผิดนัดชำระดอกเบี้ยและเงินต้นที่แท้จริง นอกจากนั้นในปัจจุบันพันธบัตรรัฐบาลเป็นพันธบัตรที่มีสัดส่วนสูงสุดทั้งในแง่ของมูลค่าคงค้างและมูลค่าการซื้อขาย โดยมีมูลค่าการซื้อขายประมาณกว่าร้อยละ 80 ของมูลค่าการซื้อขายทั้งหมด

2. ใช้สูตรการคำนวณของ The European Federation of Financial Analyst Societies (EFFAS) (ดู รายละเอียดสูตรการคำนวณจากภาคผนวก)

3. ใช้อัตราผลตอบแทนเฉลี่ยถ่วงน้ำหนัก (Weight Average executed yield) ซึ่งเป็นการนำอัตราผลตอบแทน (executed yield) มาเฉลี่ยถ่วงน้ำหนักด้วยมูลค่าการซื้อขายแต่ละรายการ เมื่อได้ Weight average executed yield แล้วจึงมาคำนวณราคา (Clean price) ของพันธบัตรแต่ละรายการ ดังนั้นดัชนีที่ได้จะเป็นตัวแทนความเคลื่อนไหวของตลาดพันธบัตรรัฐบาลในแต่ละวัน

4. ในกรณีที่พันธบัตรรัฐบาลบางรายการไม่มีการซื้อขายในวันนั้นจะใช้ค่าเฉลี่ยระหว่างอัตราผลตอบแทนเสนอซื้อเฉลี่ยและอัตราผลตอบแทนเสนอขายเฉลี่ย ที่คำนวณจากจากข้อมูลอัตราผลตอบแทนเสนอซื้อและขายที่เสนอโดยสถาบันการเงินที่ทำหน้าที่เป็นคู่ค้าตราสารหนี้หลักกับธนาคารแห่งประเทศไทย ( Primary Dealers ) ในวันนั้น

5. ราคาที่ใช้คำนวณค่าดัชนีจะไม่คำนึงถึงกรณีที่พันธบัตรอยู่ในช่วงปิดพัก สมุดทะเบียนโอนกรรมสิทธิ์ (XI period) โดยมีสมมติ ฐานว่านักลงทุนถือพันธบัตรตลอดช่วง XI period

6. การคำนวณจะเริ่มต้นตั้งแต่วันที่ 4 มกราคม 2542 โดยจะกำหนดให้ค่าดัชนี ณ วันที่ 4 มกราคม 2542 มีค่าเท่ากับ 100 เพื่อเป็นฐานสำหรับการคำนวณดัชนีในวันถัดไป

7. การปรับตราสารหนี้ในกรณีที่มีพันธบัตรรัฐบาลที่เข้าใหม่จะทำการปรับเข้าสู่การคำนวณอัตโนมัติในวันทำการถัดไป หรือหากมีการปรับมูลค่าคงค้างการคำนวณจะนำไปปรับค่าดัชนีโดยอัตโนมัติและหากพันธบัตรรัฐบาลรายการใดที่ถูกไถ่ถอนออกจากระบบของสมาคมฯ อันสืบเนื่องมาจากการหมดอายุของพันธบัตรนั้น ๆ พันธบัตรรายการนั้น ก็จะถูกปรับออกจากการคำนวณดัชนีโดยอัตโนมัติโดยจะใช้วันไถ่ถอนออกจากระบบ (delisted date) ของสมาคมฯ เป็นเกณฑ์ ซึ่งตามมาตรฐานของสมาคมฯ จะเป็น 14 วันทำการก่อนหน้าวันหมดอายุจริงของพันธบัตรนั้น

ThaiBMA Government Bond Index

รูปที่ 1 แสดงกราฟการเคลื่อนไหวของ ThaiBMA Government Bond Indices ตั้งแต่วันที่ 4 มกราคม 2562 ถึงวันที่ 8 สิงหาคม 2567

โดยปกติแล้ว ถ้าอัตราผลตอบแทนของพันธบัตรไม่มีการเปลี่ยนแปลงเพิ่มขึ้น ค่าของ Gross price bond index จะมีค่าเพิ่มขึ้นทุกๆ วัน เนื่องจากการเพิ่มขึ้นของดอกเบี้ยค้างรับ (Accrued interest) ยกเว้นกรณีที่พันธบัตรมีการจ่ายดอกเบี้ยเมื่อถึงกำหนด (Payment date) ด้วยเหตุผลดังกล่าว จึงทำให้ Gross price bond index จะเพิ่มขึ้นมากกว่า Clean price bond index .ในกรณีที่อัตราผลตอบแทนปรับตัวลดลง และ Gross price bond index จะลดลงน้อยกว่า Clean price bond index .ในกรณีที่อัตราผลตอบแทนปรับตัวเพิ่มขึ้น อย่างไรก็ตาม ค่าของ Gross price bond index ก็โอกาสปรับลดลงได้ แม้ว่าอัตราผลตอบแทนโดยเฉลี่ยจะไม่ปรับตัวลดลงก็ตาม ลักษณะเช่นนี้เนื่องมาจาก

1. มีพันธบัตรใหม่เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของการคำนวณดัชนี โดยจะทำให้อัตราส่วนของมูลค่าดอกเบี้ยค้างรับรวม ๅ (Ai,t *N i,t-1) ต่อมูลค่าของพันธบัตรรวม ๅ (P i,t * N i,t-1) ในสูตรการคำนวณ ลดลงเมื่อเทียบกับวันก่อนหน้า และจะส่งผลให้ค่า GPt ที่ได้จากสูตรคำนวณ GPt = PRt * ( 1 + AIt ) มีค่าลดลงเมื่อเทียบกันวันที่ผ่านมา

2. กรณีที่พันธบัตรที่ใช้ในการคำนวณบางรายการ ถึงครบกำหนดวันชำระดอกเบี้ย Aii,t = 0

ในส่วนของการคำนวณดัชนีตราสารหนี้หุ้นกู้เอกชนจะยังคงใช้สูตรการคํานวณและหลักการในการนำตราสารหนี้เข้าไปรวมหรือออกจากกลุ่มเช่น เดียวกับการสร้างดัชนีตราสารหนี้พันธบัตรรัฐบาล แต่จะมีข้อแตกต่างในการใช้อัตราผลตอบแทนและราคาหุ้นกู้แต่ละรุ่นดังต่อไปนี้

1. ใช้อัตราผลตอบแทนเฉลี่ยถ่วงน้ำหนัก (Weight Average executed yield) ซึ่งเป็นการนำอัตราผลตอบแทน (executed yield) มาเฉลี่ยถ่วงน้ำหนักด้วยมูลค่าการซื้อขายแต่ละรายการ เมื่อได้ Weight average executed yield แล้วจึงมาคำนวณราคา (Clean price) ของพันธบัตรแต่ละรายการ

2. ในกรณีที่หุ้นกู้บางรายการไม่มีการซื้อขายในวันนั้น หากวันคำนวณดัชนีตรงกับวันที่มีการรายงานข้อมูลอัตราผลตอบแทนเสนอซื้อที่ได้จาก quote ของ active dealers จะทำการเฉลี่ยอัตราผลตอบแทนเสนอซื้อที่ได้และใช้เป็นอัตราผลตอบแทนในการคำนวณแทน

3. ในกรณีที่หุ้นกู้บางรายการไม่มีการซื้อขายและวันคำนวณดัชนีไม่มีการรายงานข้อมูลอัตราผลตอบแทนเสนอซื้อจาก active dealers จะใช้วิธีการคำนวณหาส่วนต่าง(Spread) ระหว่างอัตราผลตอบแทนของหุ้นกู้เอกชนรุ่นนั้นๆ กับอัตราผลตอบแทนพันธบัตรรัฐบาลที่มี Duration เท่ากัน จากข้อมูลอัตราผลตอบแทนของหุ้นกู้ที่มีการซื้อขายหรือข้อมูลอัตราผลตอบแทนเสนอซื้อล่าสุดกับอัตราผลตอบแทนพันธบัตรรัฐบาลบนเส้นอัตราผลตอบแทน ณ วันนั้นๆ จากนั้นนำ Spread ที่ได้มาบวกกับอัตราผลตอบแทนของพันธบัตรรัฐบาลบนเส้นอัตราผลตอบแทนที่มี Duration เท่ากัน ในวันคำนวณค่าดัชนี ซึ่งจะได้อัตราผลตอบแทนของหุ้นกู้เอกชนสำหรับเป็นข้อมูลเบื้องต้นในการคำนวณดัชนีต่อไป

4. ในกรณีที่วันคำนวณดัชนีตรงกับวันหยุดทางการ จะใช้อัตราผลตอบแทนล่าสุดเป็นข้อมูลเบื้องต้นในการคำนวณดัชนี

ThaiBMA ได้เริ่มจัดทำดัชนีหุ้นกู้ Investment Grade Corporate Bond Index ตั้งแต่วันที่ 2 กรกฎาคม 2544 เป็นต้นมา อย่างไรก็ตาม ดัชนีนี้มีการจัดทำ ถึงวันที่ 31 ธันวาคม 2564 เท่านั้น และในปัจจุบันได้แนะนำ ให้ปรับไปใช้ดัชนีใหม่แทน สำหรับใช้ติดตามความเคลื่อนไหวของราคาหุ้นกู้ภาคเอกชน คือ ดัชนีหุ้นกู้ภาคเอกชนจากราคามูลค่ายุติธรรม ณ สิ้นวัน (Mark-to-Market Corporate Bond Index) เนื่องจากจะมีการเคลื่อนไหวที่สอดคล้องกับราคาตลาดของหุ้นกู้มากกว่าเมื่อเปรียบเทียบกับ Investment Grade Corporate Bond Index เพราะมีการนำราคา Mark-to-Market ณ สิ้นวันมาใช้ในการคำนวณค่าดัชนี

สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย ได้เริ่มพัฒนาและเผยแพร่เส้นอัตราผลตอบแทนของพันธบัตรรัฐบาล (Thai BMA Government Bond Yield Curve) มาตั้งแต่เดือนกันยายน 2541 โดยในช่วงแรกของการพัฒนา (ตั้งแต่กันยายน 2541 - 15 กันยายน 2542) จะใช้อัตราผลตอบแทนของการซื้อขายพันธบัตรรัฐบาลในตลาดรองตราสารหนี้ เฉลี่ยถ่วงน้ำหนักตามมูลค่าการซื้อขาย (Weighted Average Executed Yield) ในระยะแรกนั้น Yield Curveที่ได้จะครอบคลุมช่วงอายุตราสารหนี้ระหว่าง 1-3 ปี เท่านั้น แต่หลังจากที่มีการออกพันธบัตรรัฐบาลที่มีอายุปานกลางถึงยาวมากขึ้น ทำให้ Yield Curve ที่ได้สามารถแสดงอัตราผลตอบแทนของตราสารหนี้ตามช่วงอายุคงเหลือได้ตั้งแต่ 1- 15 ปี อย่างไรก็ตามตั้งแต่วันที่ 15 กันยายน 2542 เป็นต้นมา สมาคมฯ ได้เปลี่ยนแปลงวิธีการสร้าง Government Bond Yield Curve จากการใช้ Weighted Average Executed Yield มาเป็นการใช้อัตราผลตอบแทนเฉลี่ยของการเสนอซื้อ (Bid Yield ) ที่ได้จากสถาบันการเงินคู่ค้าพันธบัตรของธนาคารแห่งประเทศไทย (ปัจจุบันมี 9 บริษัท ประกอบด้วยธนาคารพาณิชย์ 8 แห่งและบริษัทหลักทรัพย์ 1 แห่ง) โดยมีหลักเกณฑ์ ดังนี้

- ใช้ Bid Yield ของพันธบัตรรัฐบาลประเภท Loan Bond (LB) ทุกรุ่น

- เป็น Bid Yield ของมูลค่าการเสนอซื้อตั้งแต่ 20 ล้านบาทขึ้นไป

- ให้คู่ค้าตราสารหนี้ของธนาคารแห่งประเทศไทยส่ง Bid Yield ดังกล่าวให้สมาคมฯ ภายในเวลา 16:00 น. ของทุกวันทำการ

- ในการสร้าง Yield Curve จะใช้ Average Bid Yield โดยตัดราคาสูงสุดและต่ำสุดอย่างละ 1 ตัวออก

- สมาคมฯ เป็นผู้นำออกเผยแพร่เป็นการทั่วไปในทุกสิ้นวันทำการประมาณเวลา 16:30 น. พร้อมจัดส่งข้อมูลดิบให้

- ธนาคารแห่งประเทศไทยและสำนักงาน ก.ล.ต. เพื่อการตรวจสอบและติดตามผล

ตามที่สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทยได้มีการจัดทำ ThaiBMA Government Bond Yield Curve มาตั้งแต่ปี 2541 โดยสร้างจากอัตราผลตอบแทนที่มีการซื้อขายจริงของพันธบัตรรัฐบาลประเภท Loan Bond (LB) ทุกรุ่น และต่อมาภายหลังในเดือนกันยายน 2542 ได้เปลี่ยนแปลงรูปแบบการสร้างเป็นอัตราผลตอบแทนเสนอซื้อเฉลี่ย (Average Bid Yield) ของพันธบัตร Loan Bond ดังกล่าว โดยให้กลุ่มสถาบันการเงินที่เป็นคู่ค้าพันธบัตรของธนาคารแห่งประเทศไทยนำส่งข้อมูลแก่สมาคมฯ ณ สิ้นวันทำการ เพื่อใช้จัดทำ TBMA Government Bond Yield Curve เพื่อนำเผยแพร่แก่สาธารณชนและผู้ที่เกี่ยวข้องกับการลงทุนในตราสารหนี้ เพื่อให้ข้อมูลความเคลื่อนไหวของตราสารหนี้สะท้อนสภาวะตลาดและสภาพคล่องการซื้อขายของพันธบัตรรัฐบาลได้มากยิ่งขึ้น คณะทำงานกลุ่มพัฒนาตลาดรองพันธบัตรจึงมีความคิดที่จะเสนอข้อมูลส่วนต่างระหว่างอัตราเสนอซื้อและอัตราเสนอขาย (Bid-offer spread of Government Bonds) โดย สมาคมฯ ได้เผยแพร่ข้อมูล Spread ดังกล่าวผ่าน Website ตั้งแต่วันที่ 5 กรกฎาคม 2543 เป็นต้นมา

คู่ค้าพันธบัตรของธนาคารแห่งประเทศไทย (Primary Dealer) เสนอ Bid Yield และ Offer Yield ของพันธบัตรรัฐบาลประเภท Loan Bond (LB) ทุกรุ่น ให้สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทยภายในเวลา 16.00 น. ของทุกวันทำการ Bid Yield และ Offer Yield ดังกล่าวต้องเป็นอัตราที่เสนอซื้อและเสนอขายสำหรับมูลค่าขั้นต่ำ 20 ล้านบาท คำนวณหาค่า Spread ซึ่งคือ ความแตกต่างระหว่าง Bid Yield และ Offer Yield โดยใช้ Bid Yield ลบด้วย Offer Yield ของ Primary Dealer แต่ละราย จากนั้นนำ Spread มาคำนวณหาค่าเฉลี่ยโดยตัดค่าสูงสุดและต่ำสุดออก

Bid-Offer Spread จะช่วยสะท้อนสภาวะการซื้อขายของพันธบัตรรัฐบาลในตลาด โดยถ้าช่วงใดตลาดมีสภาพคล่องสูง นั่นคือ มีความต้องการซื้อขายมาก ช่วงห่างระหว่างอัตราเสนอซื้อและอัตราเสนอขายก็จะมีแนวโน้มแคบลง เนื่องจากตลาดมีสภาพคล่องสูง ในขณะที่ผู้ซื้อและผู้ขายต่างมีความต้องการทำธุรกรรมมาก ปริมาณการซื้อขายหรือมูลค่าการซื้อขายรวมของตลาดจะอยู่ในระดับสูง อุปสงค์และอุปทานในตลาดที่มีค่อนข้างมากนั้นจะทำให้ระดับราคาหรืออัตราผลตอบแทนของผู้ซื้อและผู้ขายขยับเข้ามาใกล้กันมากขึ้น ซึ่งก็คือ Spread แคบลงนั่นเอง

ในทางกลับกัน หากในช่วงเวลานั้นตลาดมีสภาพคล่องต่ำ ทั้งผู้ซื้อและผู้ขายต่างต้องการชะลอการทำธุรกรรม ผู้ซื้อก็จะเสนอซื้อในราคาที่ต่ำ หรืออัตราเสนอซื้อ (Bid Yield) สูง เนื่องจากหากตนจะซื้อจะต้องซื้อโดยได้รับผลตอบแทนที่สูงพอที่จะครอบคลุมความเสี่ยงสำหรับสภาพคล่องในช่วงเวลาดังกล่าวด้วย (Liquidity Risk Premium) หากมองในด้านผู้ขาย ผู้ขายเองก็จะตั้งราคาเสนอขายที่สูงหรืออัตราเสนอขาย (Offer Yield) ต่ำทำให้ช่องว่างระหว่างอัตราเสนอซื้อและอัตราเสนอขายเพิ่มมากขึ้น ซึ่งก็คือ Spread กว้างขึ้นนั่นเอง ดังนั้น นักลงทุนสามารถศึกษา Bid-Offer Spread ในการบอกถึงสภาพคล่องโดยรวมของตลาดพันธบัตรรัฐบาลได้ รวมทั้งสามารถวิเคราะห์ในแต่ละรุ่นและช่วงอายุได้เช่นกัน โดยจะพบว่าพันธบัตรบางรุ่นที่มีปริมาณการซื้อขายสูงๆ ซึ่งก็คือมีสภาพคล่องสูง จะมี Spread ที่ค่อนข้างแคบ ส่วนพันธบัตรรุ่นที่มีปริมาณการซื้อขายต่ำหรือไม่มีสภาพคล่องจะมี Spread ค่อนข้างกว้าง

โดยสรุปแล้ว Spread เป็นข้อมูลที่จะช่วยให้สามารถวิเคราะห์และเปรียบเทียบถึงสภาวะสภาพคล่องโดยรวม หรือของแต่ละรุ่นของพันธบัตรที่มีอายุและผลตอบแทนที่แตกต่างกัน รวมทั้งภาวะการซื้อขายและการแข่งขันการทำธุรกรรมในตลาดของ Primary dealers.

สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย ทำหน้าที่หลักในการเป็นการองค์กรกำกับดูแลสมาชิก (Self-Regulatory Organization/SRO) และเป็นศูนย์รวมข้อมูลด้านตลาดตราสารหนี้ และส่งเสริมและพัฒนาตลาดตราสารหนี้ โดยปัจจุบันมีบทบาทหน้าที่หลัก 5 ข้อ ได้แก่

สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย หรือ ThaiBMA ได้รับใบอนุญาตจัดตั้งเป็นสมาคมที่เกี่ยวเนื่องกับธุรกิจหลักทรัพย์ ภายใต้มาตรา 230 แห่งพระราชบัญญัติหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ พ.ศ. 2535 เพื่อทำหน้าที่หลักในการเป็นองค์กรกำกับดูแลสมาชิก และเป็นศูนย์รวมข้อมูลด้านตลาดตราสารหนี้ รวมถึงส่งเสริมและพัฒนาตลาดตราสารหนี้ สมาคมตลาดตราสารหนี้ไทยไม่ได้รับซื้อและขายตราสารหนี้โดยตรง (อ่านข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่: http://www.thaibma.or.th/EN/About/AboutThai.aspx)

อันดับความหน้าเชื่อถือ ว่าอยู่ในระดับที่ท่านรับได้หรือไม่ นอกจากกนี้ท่านยังสามารถเข้าไปดูบทวิเคราะห์ของบริษัทจัดอันดับความน่าเชื่อถือได้ ในประเทศไทยมีอยู่ 2 แห่งคือ Tris rating (http://www.trisrating.com/) และ Fitch rating (https://www.fitchratings.co.th/th/) อีกส่วนหนึ่งที่จะต้องพิจารณาคือ คุณลักษณะของหุ้นกู้ที่ท่านเลือกลงทุนว่าตรงกับความต้องการของท่านแค่ไหน เช่น อายุของหุ้นกู้ ประเภท งวดการจ่ายดอกเบี้ย การคืนเงินต้น และสิทธิแฝงต่างๆ เป็นต้น รวมถึงนักลงทุนควรเปรียบเทียบอัตราดอกเบี้ย (Coupon) ของตราสารหนี้ดังกล่าวโดยอ้างอิงจาก corporate bond yield curve ของ ThaiBMA (ข้อมูลเพิ่มเติมที่:http://www.thaibma.or.th/EN/Market/YieldCurve/Corporate.aspx )เพื่อให้แน่ใจว่าได้รับผลตอบแทนที่เหมาะสม

ท่านสามารถเข้าไปดูได้ที่ http://www.thaibma.or.th/EN/Home.aspx

ท่านสามารถเข้าไปดูได้ที่ http://www.thaibma.or.th/EN/Product/BondRegistration.aspx หรือติดต่อฝ่ายขึ้นทะเบียน 02-257-0357 ต่อ 351,352, 353,354,355

การซื้อขายตราสารหนี้มีค่าใช้จ่ายทั้งในส่วนของค่าธรรมเนียม และค่าใช้จ่ายอันเนื่องจากส่วนต่าง ซึ่งจะสูญไปเมื่อ ซื้อมาและขายไป รวมทั้งการลงทุนในตราสารหนี้เพื่อมีจุดมุ่งหมายจากการเก็งกำไร ทำได้ไม่ง่ายนัก และไม่แนะนำในกรณีของนักลงทุนรายย่อยซึ่งมีขนาดพอร์ตขนาดเล็ก ดังนั้นนักลงทุนรายย่อยควรเน้นการลงทุนตราสารหนี้เพื่อการลงทุน หรือออมเงินระยะยาว โดยใช้ข้อดีของตราสารหนี้คือ มีความเสี่ยงต่ำ มีผลตอบแทนคงที่ และมีอายุการลงทุนให้เลือกในระยะยาวกว่าการฝากเงิน ดังนั้นการลงทุนของรายย่อยแนะนำให้เป็นการลงทุนเพื่อถือจนสิ้นอายุ นอกจากมีความจำเป็นอย่างมาก ถึงจะแนะนำให้ขายตราสารหนี้ ความจำเป็นที่กล่าวคือ ความจำเป็นต้องใช้เงินของผู้ถือ หรือ ผู้ถือเล็งเห็นว่า ผู้ออกตราสารหนี้มีความน่าเชื่อถือลดลงๆ และเล็งเห็นว่า ตราสารหนี้ที่ถือไว้มีความเสี่ยงจนเกินไป หรือผู้ถือเล็งเห็นว่าอัตราดอกเบี้ยกำลังจะปรับตัวสูงขึ้น ซึ่งในกรณีนี้ถือเป็นการเก็งกำไรอย่างหนึ่ง ถ้าไม่มีสภาวการณ์ที่น่าเชื่อถือจริงๆ ก็ไม่ควรนำออกขายเพื่อเก็งกำไร กรณีอีกอย่างหนึ่งที่อาจทำให้ผู้ถือขายตราสารหนี้คือ การเปลี่ยนแแปลงแผนการออมของผู้ถือ ซึ่งผู้ถืออาจต้องการขายตราสารหนี้เพื่อซื้อตราสารหนี้ที่มีอายุตามที่ต้องการตามแผนการออม

การลงทุนในตราสารหนี้ ควรมุ่งเน้นเป็นการออมระยะยาวมากกว่าการลงทุนเพื่อเก็งกำไร ดังนั้นการลงทุนของรายย่อย ควรจะถือจนครบกำหนดไถ่ถอน การลงทุนควรพิจารณาถึง ความเสี่ยงที่ยอมรับได้ โดยพิจารณาจาก ความน่าเชื่อถือของผู้ออกตราสารหนี้โดยเฉพาะข้อมูลจากการจัดอันดับความน่าเชื่อถือของสถาบันที่ทำหน้าที่นี้โดยเฉพาะ เช่น Tris rating (http://www.trisrating.com/) และ Fitch rating (https://www.fitchratings.co.th/th/)เป็นต้น จากนั้นควรพิจารณาจากข้อมูลตราสารหนี้ว่า คุณสมบัติต่างๆ เป็นไปตามแผนการออมของเรา เช่น ในกรณีที่มีแผนการออมแน่นอน เราอาจพิจารณาลงทุนตราสารหนี้ที่มีอายุตรงกับแผนการออม ถ้าที่ต้องการเงินเป็นระยะๆ เพื่อใช้จ่าย อาจพิจารณาหุ้นกู้ชนิดทยอยจ่ายคืนเงินต้น หรือในกรณีที่จะต้องใช้เงิน อาจทดแทนความเสี่ยงจากการขาดทุนในการขายตราสารหนี้ได้โดยการถือหุ้นกู้ที่มีอัตราดอกเบี้ยลอยตัวแทน แต่เสี่ยง ในกรณีนี้ผู้ถือก็จะมีความเสี่ยงในแง่ของผลตอบแทนจากอัตราดอกเบี้ยหน้าตั๋วที่เปลี่ยนแปลงไปได้ ตามอัตราดอกเบี้ยที่ตราสารหนี้นั้นๆ ใช้อ้างอิงได้