นักลงทุนหลายท่านพอได้ยินคำว่า “หุ้นกู้มีประกัน (Secured bond)” อาจรู้สึกว่าหุ้นกู้นั้นปลอดภัยกว่าหุ้นกู้ทั่วไป เพราะมีสินทรัพย์เป็นหลักประกันการชำระหนี้ แล้วหุ้นกู้มีประกันทุกรุ่นปลอดภัย น่าลงทุนจริงไหม?

หุ้นกู้มีประกัน (Secured bond) คืออะไร

หุ้นกู้มีประกัน (Secured bond) คือ หุ้นกู้ที่ผู้ออกใช้สินทรัพย์ อาทิ ที่ดิน อาคาร หรือหุ้นของบริษัทอื่น มาเป็นหลักประกัน รวมถึงหุ้นกู้ที่มีการค้ำประกันโดยนิติบุคคลอื่น เช่น บริษัทแม่ หรือบริษัทในเครือ เป็นผู้ค้ำประกัน การออกหุ้นกู้ประเภทนี้จะต้องแต่งตั้งผู้แทนผู้ถือหุ้นกู้เพื่อทำหน้าที่ดูแลและรักษาประโยชน์ของผู้ถือหุ้นกู้รวมทั้งมีอำนาจในการกระทำแทนผู้ถือหุ้นกู้ทั้งปวง ซึ่งรวมถึงการดำเนินการบังคับหลักประกัน

เมื่อหุ้นกู้ผิดนัดชำระ หลักประกันจะมีความหมายอย่างมาก โดยผู้แทนผู้ถือหุ้นจะมีอำนาจกระทำการแทนผู้ถือหุ้นกู้ทั้งปวง ได้แก่ การใช้สิทธิบังคับหลักประกัน เพื่อนำมาชำระคืนแก่ผู้ถือหุ้นกู้ ส่วนหุ้นกู้ที่มีการค้ำประกันโดยนิติบุคคลอื่น ผู้แทนผู้ถือหุ้นกู้จะมีสิทธิเรียกร้องหรือดำเนินการให้ผู้ค้ำประกันชำระหนี้ตามหุ้นกู้

ในกรณีผู้ออกหุ้นกู้ล้มละลาย หากเป็นหุ้นกู้ที่มีทรัพย์สินเป็นหลักประกัน ผู้ถือหุ้นกู้สามารถเลือกที่จะใช้สิทธิบังคับหลักประกันเพื่อได้รับชำระหนี้ก่อนเจ้าหนี้สามัญ หรือผู้ถือหุ้นกู้อาจเลือกยื่นขอรับชำระหนี้จากกองทรัพย์สินของลูกหนี้ต่อเจ้าพนักงานพิทักษ์ทรัพย์ ส่วนหุ้นกู้ที่มีการค้ำประกันโดยนิติบุคคลอื่น ผู้ถือหุ้นกู้จะอยู่ในฐานะเดียวกับเจ้าหนี้สามัญ ซึ่งมีสิทธิยื่นขอรับชำระหนี้และได้รับชำระหนี้จากทรัพย์สินของผู้ออก รวมทั้งมีสิทธิเรียกร้องทางแพ่งให้ผู้ค้ำประกันชำระหนี้ได้ด้วย

ใครเป็นผู้ออกหุ้นกู้มีประกัน (Secured bond)

ช่วง 3 ปีที่ผ่านมา (ปี 2016 – 2018) หุ้นกู้ระยะยาวมีประกัน มีการออกเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องโดยเฉพาะภายหลังเหตุการณ์ผิดนัดชำระที่เกิดขึ้นในช่วงปลายปี 2016 การออกหุ้นกู้มีประกันมีอัตราการขยายตัวเฉลี่ย (CAGR) 23% ต่อปี โดยผู้ออกส่วนใหญ่มีอันดับเครดิตอยู่ในกลุ่ม Under investment grade และกลุ่ม Non-rated การออกหุ้นกู้แบบมีประกันจึงช่วยเพิ่มความเชื่อมั่นให้กับนักลงทุน มูลค่าการออกหุ้นกู้มีประกันในครึ่งแรกของปี 2019 จากผู้ออกกลุ่มนี้เพิ่มขึ้นถึง 52% เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปี 2018 ในขณะที่กลุ่ม Investment grade มียอดการออกหุ้นกู้มีประกันเพิ่มขึ้นเพียง 6% เท่านั้น

สำหรับสินทรัพย์ที่ผู้ออกกลุ่ม Under investment grade และกลุ่ม Non-rated นำมาใช้เป็นหลักประกันพบว่า 63% เป็นที่ดิน อาคาร 7% เป็นหุ้นของบริษัทตัวเองหรือของบริษัทอื่น และ 30% เป็นการค้ำประกันโดยบริษัทแม่ โดยมูลค่าของสินทรัพย์ที่นำมาเป็นหลักประกันเหล่านั้นจะสูงกว่ามูลค่าการออกหุ้นกู้ โดยกรณีป็นอสังหาริมทรัพย์จะมีมูลค่าสูงกว่าหุ้นกู้ที่ออกเฉลี่ย 1.4 เท่า และถ้าเป็นหุ้นจะสูงกว่ามูลค่าหุ้นกู้เฉลี่ย 2.6 เท่า

หุ้นกู้มีประกันปลอดภัย น่าลงทุนจริงไหม?

แม้นักลงทุนจะรู้สึกอุ่นใจมากขึ้นหากหุ้นกู้ที่ลงทุนมีหลักประกันการชำระหนี้ แต่การมีหลักประกัน ไม่ว่าประเภทใด ไม่ได้ช่วยทำให้โอกาสผิดนัดชำระของบริษัทลดลง และการใช้คำว่าหุ้นกู้มีประกัน อาจไม่ได้สะท้อนความเสี่ยงของหลักประกันที่แตกต่างกัน เช่น ในกรณีที่ใช้หุ้นของบริษัทหรือบริษัทที่เกี่ยวข้องเป็นหลักทรัพย์ค้ำประกัน หากเกิดการผิดนัดชำระหนี้ มูลค่าหุ้นของบริษัทก็อาจลดลงอย่างรวดเร็วเช่นเดียวกัน

นอกจากนี้ แม้ผู้ถือหุ้นกู้จะมีสิทธิได้รับชำระหนี้จากหลักประกันก่อนเจ้าหนี้สามัญอื่น แต่ต้องไปดำเนินการฟ้องศาลเพื่อบังคับหลักประกันขายทอดตลาด ซึ่งกระบวนการเหล่านี้ใช้เวลานาน และมีโอกาสที่จะได้เงินต้นคืนไม่ครบจากมูลค่าที่ลดลงของหลักประกัน นักลงทุนจึงควรต้องคำนึงถึงคุณภาพและความน่าเชื่อถือของหลักประกัน รวมถึงระยะเวลาในกระบวนการทางกฎหมาย ในกรณีที่ต้องมีการบังคับหลักประกันด้วย หากพิจารณาแล้วผลตอบแทนคุ้มค่ากับความเสี่ยง หุ้นกู้ไม่จัดอันดับเครดิตแต่มีประกันก็เป็นตัวเลือกที่น่าสนใจครับ